Macierzystym krajem Ormian była Armenia, która w IX-XII w. uległa najazdom Turków Seldżuckich, potem inwazji mongolskiej. Spowodowało to masową emigrację ludności. Armenia przyjęła chrześcijaństwo w IV w, uznając go za religię państwową. Autonomiczny kościół armeński powstał w V w., po odrzuceniu decyzji soboru chalcedońskiego i przyjęciu teologicznej doktryny monofizytyzmu. Obrządek ormiański jest podobny do greckiego, ale językiem liturgii jest staroormianski grabar. W Polsce Ormianie pojawili się już XI w, jednak największy napływ wiąże się z przyłączeniem Rusi Halickiej ze Lwowem. W roku 1356 król Kazimierz Wielki zatwierdził odrębność religijną, samorządową i sądowniczą Ormian, we Lwowie ustanowił siedzibę biskupstwa kościoła ormiańskiego. Ormianie zamieszkiwali głównie w miastach m.in.: Lwowie, Kamieńcu Podolskim, Zamościu, Stanisławowie. Rządzili się prawem zwyczajowym (Datastangirk) przeniesionym z Armenii. Za czasów Zygmunta Starego powstał tzw. Statut ormiański oparty na Datastangirku, uwzględniający przepisy prawa polskiego. Został uzupełniony dekretami Jana II Sobieskiego. Był próbą uregulowania konfliktów narodowościowych spowodowanych uprzywilejowaną pozycją, ale i odrębnością Ormian; pozostawał w użyciu do końca XVIII w. Ormianie zajmowali się głównie handlem ze Wschodem, skąd sprowadzali luksusowe towary, przyczyniając się m.in. do orientalizacji kultury polskiej. Była to grupa wykształcona, bogata, która ulegała polonizacji. W okresie międzywojennym centrum kulturowym i religijnym Ormian pozostawał Lwów oraz Kuty, zwane „stolicą polskich Ormian”, gdzie przetrwały w rdzennej postaci ormiańskie tradycje oraz pierwotny język. Podczas II wojny światowej Ormianie w dużej części zostali wymordowani, a ci, którzy przeżyli, zostali przesiedleni na Ziemie Odzyskane. Po wojnie zaczęli organizować się, początkowo wokół Kościoła Katolickiego Obrządku Ormiańskiego, a następnie także w organizacjach świeckich. W 2006r. metropolita warszawski, który jest ordynariuszem Kościoła ormiańskiego, powołał Fundację Kultury i Dziedzictwa Ormian Polskich, w Krakowie powstało Ormiańskie Towarzystwo Kulturalne. Działają trzy parafie ormiańskie: w Gdańsku, Warszawie oraz Gliwicach. Archidiecezja krakowska podlega parafii w Gliwicach, której proboszczem jest ks. Tadeusz Isakowicz-Zaleski. W samym Krakowie o Ormianach przypomina chaczkar - „wotywny kamień krzyżowy”, znajdujący się przy kościele św. Mikołaja przy ul. Kopernika. Upamiętnia zarówno Ormian, którzy mieszkali w Polsce, jak i tych wymordowanych w Turcji w 1915 r., a także ofiary ukraińskiej UPA oraz śmierć ormiańskich duszpasterzy podczas II wojny światowej. Każdego roku w dniu 6 stycznia odbywa się w kościele Niepokalanego Serca NMP Krakowie uroczysta msza święta w obrządku ormiańskim. W Dniu Pamięci Ludobójstwa Ormian 24 kwietnia w kościele św. Mikołaja w Krakowie odbywa się uroczysta msza święta.
Ormianie
Sacrum
Kultura