Każdy nagrobny pomnik to pamiątka zupełnie innej historii… z każdej z tych pojedynczych ludzkich opowieści życia tworzą się dzieje regionu. W Małopolsce jest wiele nekropolii -  świadectw bohaterskiej walki za ojczyznę, albo miejsc spoczynku wybitnych postaci, które swoim życiem i działalnością w sposób szczególny wpłynęły na rozwój regionu. Wizyta na cmentarzu będzie nie tylko inspiracją do poznania wielu ciekawych ludzkich historii, ale również świadectwem pamięci i szacunku. W końcu świadomość naszych korzeni kształtuje naszą teraźniejszość… Zabytkowe cmentarze, same w sobie, są też prawdziwymi perełkami sztuki i architektury dlatego warto ruszyć szlakiem tych niezwykłych miejsc, wyciszyć się, a może nawet podczas wędrówki przypomnieć sobie co w życiu jest największą wartością... 

Małopolską podróż pamięci warto rozpocząć w Krakowie. Miejscem szczególnym są tu Krypty Wawelskie z grobami królów Polski oraz słynna Krypta Zasłużonych w podziemiach kościoła na Skałce, miejsce spoczynku wybitnych postaci historii. Wśród krakowskich cmentarzy najstarszym jest Rakowicki. Pochowano tu wielu znanych artystów, ludzi nauki i kultury, działaczy społecznych i politycznych oraz żołnierzy. Wiele nagrobków, które można dziś na Rakowicach podziwiać są prawdziwymi dziełami sztuki, wśród nich warto wymienić rzeźby: Xawerego Dunikowskiego, Antoniego Madeyskiego, Franciszka Mączyńskiego, Stanisława Odrzywolskiego i Bronisława Chromego. Przechadzając się cmentarnymi alejkami możecie zapalić znicz ku pamięci Jan Matejki, Józef Dietla, Lucjana Rydla, Heleny Modrzejewskiej, Tadeusza Kantora, Marka Grechuty, rodziny Wojtyłów, Wisławy Szymborskiej, Józefa Mehoffera i wielu innych wybitnych krakowian. Stosunkowo nowym, wyjątkowym miejscem pochówku jest Panteon Narodowy w kryptach kościoła Świętych Apostołów Piotra i Pawła powstały z inicjatywy prof. Franciszka Ziejki. Ma być on współczesnym miejscem pochówku najwybitniejszych twórców narodowej sztuki, kultury i nauki, niezależnie od poglądów i przekonań. Pierwszą osobą, która w nim spoczęła był wielki pisarz Sławomir Mrożek, niedawno trafiła tam urna z prochami poety Adama Zagajewskiego. 

Z kolei w cieniu smreków, pod Giewontem, na Pęksowym Brzyzku na nagrobnych tablicach zapisana jest historia Zakopanego i Podhala. Szmer potoku Cicha Woda delikatnie akompaniuje modlitwie za duszę wybitnych górali i artystów, którzy tak bardzo pokochali tatrzańskie widoki, że na zawsze pozostali u stóp majestatycznych gór: Jana Krzeptowskiego Sabały, pisarza Kornela Makuszyńskiego, artystów: Antoniego Kenara i Antoniego Rząsy. Tutejsze nagrobki nawiązujące do sztuki ludowej i folkloru zachwycają kunsztem artystycznym i rzemieślniczym.

 
Jedną z najstarszych i piękniejszych nekropolii regionu jest Stary Cmentarz w Tarnowie. Położony wśród wiekowych drzew, otoczony murem, sprawia, że każdy kto przestąpi jego próg czuje się jakby przeniósł się w czasie. Pomniki i kaplice zachwycają artystycznym sznytem, ale także nie pozwalają zapomnieć o średniowiecznym przesłaniu „memento mori”…  Najstarszym nagrobkiem na Starym Cmentarzu jest prawdopodobnie nagrobek Anny Marii Radziwiłłowej, pierwszej żony Karola Radziwiłła, wielkiej patriotki i muzy romantycznych powieści Jaquesa de Saint Pierre. Wielkie zainteresowanie budzi też grób dziewczyny z warkoczem, młodej tarnowskiej modystki, która zmarła w wieku zaledwie 18 lat. 

Podążając na południe od Tarnowa odnajdziecie Szlak Cmentarzy I Wojny Światowej. To właśnie w tych okolicach przetaczał się front wielkiej wojny, pozostawiając krwawy ślad w postaci zbiorowych żołnierskich mogił. Na cmentarzach położonych głównie na terenie powiatów tarnowskiego i gorlickiego spoczywają Polacy, ale również Austriacy, Niemcy, Rosjanie, Węgrzy, Bośniacy, Czesi, Słowacy, Włosi i Żydzi. Twórcami cmentarzy, uznawanych dzisiaj za wyjątkowe przykłady tego rodzaju sztuki byli wybitni artyści, rzeźbiarze, architekci, malarze. Warto odkryć je, pomimo, że czasem kryją się poza uczęszczanymi szlakami turystycznymi i aby do nich dotrzeć trzeba zadać sobie odrobinę trudu. Ponumerowane i skatalogowane mogą wydawać się bezimienne, anonimowe, ale tak naprawdę każdy z nich jest świadectwem głębokiego patriotyzmu, bohaterstwa, ale również okrucieństwa jakie niesie za sobą wojna. 
Ciekawi ludzkich historii, pełni refleksji i zadumy w sercach odwiedzajcie małopolskie cmentarze i odkrywajcie ich tajemnice, a pamięć o wybitnych rodakach blaskiem znicza ocalcie od zapomnienia.