Spacer po rynku wśród głównych zabytków miejskich urozmaicić można o zajmującą przechadzkę Szlakiem Gwarków Olkuskich, wizytę w Muzeum Pożarnictwa czy w tajemniczych podziemnych piwnicach. Okolica Olkusza z kolei zachwyca pięknymi panoramami roztaczającymi się ze wzgórza zamkowego w Rabsztynie, z unikatowej Pustyni Błędowskiej czy z serca mieniącego się w kolorach jesieni Rezerwatu Pazurek. To wszystko można podziwiać nie całe 50 kilometrów od Krakowa!
Spacer po olkuskim Rynku
Aby najlepiej poczuć ducha miasta oczywiście zwiedzanie rozpocząć należy od miejsca centralnego – rynku. Na olkuskim Rynku znajdują się kolorowe kamienice, odrestaurowany ratusz, starostwo i kościół, obiekty, które absolutnie powinny znaleźć się na liście zwiedzających. W podziemiach Ratusza zobaczyć można interesującą wystawę Podziemny Olkusz. Urokliwa aura rynku sprawia bardzo miłe wrażenie i zachęca do dalszego spacerowania, zwłaszcza przy słonecznej, jesiennej pogodzie. Czerwone dachówki kamienic i fragmenty ceglanych murów kontrastują z błękitnym niebem, warto więc zatrzymać się i podziwiać je przez chwilę również z rynkowych kawiarni. Obiektem dominującym w okolicy rynku jest niewątpliwie Bazylika św. Andrzeja. To zabytkowa gotycka fara z bogatym wystrojem wnętrza. Warto przespacerować się w stronę zrekonstruowanej baszty z fragmentem średniowiecznego muru. Zachowany fragment budowli jest przykładem dawnych obwarowań miejskich. Obecnie w baszcie znajduje się niewielka ekspozycja i kawiarnia.
Włóczęga srebrnym Szlakiem Gwarków Olkuskich
Bardzo intrygującą ciekawostką i zachętą do nietypowego zwiedzania Olkusza jest spacer Szlakiem Gwarków Olkuskich – śladem figurek górników wydobywających kruszec. Z każdą z 18 figurek zlokalizowanych w różnych częściach miasta związane jest inne zajęcie górnika, każda postać charakteryzuje się innym atrybutem i opowiada inną historię. Przykładowo gwarek znajdujący się przy Bazylice św. Andrzeja trzyma w ręku krzyż – Krzyż Gwarków, który został ufundowany przez górników olkuskich. Z kolei przed budynkiem starostwa, w miejscu, gdzie działała niegdyś mennica olkuska znajdują się gwarkowie wybijający monety. Te i wiele innych, niekiedy zaskakujących historii można poznać przebywając Szlak Gwarków. Spacer szlakiem jest z pewnością alternatywą na zwiedzanie z najmłodszymi, ponieważ prowadzony jest ścieżką edukacyjno-historyczną, wzbogaconą w aplikację. Warto podjąć wyzwanie, odpowiadać na zagadki i spróbować odnaleźć wszystkie figurki zakapturzonych postaci z brązu.
Muzea – egzotyczne i lokalne
Alternatywa nie tylko na niepogodę – lubiący odwiedziny w muzeach mają w Olkuszu ogromny wybór, ponieważ miasto może się pochwalić aż kilkoma muzeami o różnym profilu.
Muzeum Pożarnictwa to ciekawostka nie tylko dla chłopców zafascynowanych zawodem strażaka. Bogate zbiory sprzętu strażackiego, samochody, sikawki, hełmy i mundury z pewnością zainteresują każdego. Największą uwagę przyciąga dzwon alarmowy z 1647 roku.
Muzeum Regionalne, zlokalizowane w samym centrum miasta przy olkuskim Rynku, jest jednym z najstarszych muzeów regionalnych w Polsce. W muzeum prezentowane są obiekty etnograficzne związane z lokalnymi legendami i wierzeniami, przedmioty codziennego użytku, stroje i rzeźby. Uwagę zwiedzających przyciąga ekspozycja górnictwa kruszcowego prezentująca sprzęty i narzędzia. Uzupełnieniem kolekcji są minerały i skamieliny jurajskie.
Niezmiernie ciekawym obiektem jest odrestaurowany XIX-wieczny Dworek Machnickich, który mieści aż trzy muzea.
Muzeum Minerałów Ziemi Olkuskiej prezentuje bogactwo geologiczne miasta i regionu. Na ekspozycji przedstawiona jest kolekcja minerałów z okolic Olkusza oraz ciekawych skamieniałości Jury Krakowsko-Częstochowskiej. Niezwykłą ciekawostką są prezentowane unikatowe i piękne okazy rud cynku i ołowiu.
Niejednego turystę zaintrygować może egzotyczna ekspozycja w Muzeum Afrykanistycznym. Prezentowana jest w nim kolekcja sztuki i malarstwa Czarnej Afryki im. prof. dr hab. Anny i pilota Leona Kubarskich. Muzeum jest jednocześnie jednym z największych w Polsce muzeów poświęconych kulturze i sztuce Czarnego Lądu. Zwiedzający mogą poznać kulturę i sztukę plemion afrykańskich, zwłaszcza Dogonów i Tuaregów. Na ekspozycji prezentowane są instrumenty, przedmioty życia codziennego, słynne maski, rzeźby, obrazy i inne dzieła sztuki.
Pasjonaci architektury wnętrz i miłośnicy dobrego designu niewątpliwie powinni udać się do Muzeum twórczości Władysława Wołkowskiego, nazywanego Michałem Aniołem od wikliny. Muzeum mieści się w XIX wiecznym dworku i prezentuje fascynujące meble skonstruowane z wikliny, trzciny, drewna i sznurka. Uzupełnieniem niezwykłej ekspozycji są makaty, pejzaże i portrety także z wikliny oraz inne kompozycje poświęcone ludowości i wydarzeniom historycznym.
Miasto od podszewki: Podziemny Olkusz
Najnowszą atrakcją miasta jest podziemna ekspozycja zlokalizowana na dwóch trasach turystycznych. Pierwsza z nich, znajdująca się w piwnicach XIV wiecznego ratusza prezentuje historię miasta, jego rozwój terytorialny i najważniejsze wydarzenia z historii oraz rozwój górnictwa. Ogromną ciekawostką jest interaktywna makieta miasta. Na ekranach multimedialnych prezentowane są ryciny i archiwalne dokumenty. Dzięki ciekawej ekspozycji można dowiedzieć się wielu ciekawostek i zapoznać z tajemnicami miasta. W podziemiach znajduje się również replika urządzenia astronomicznego należącego do olkuskiego astronoma Marcina Bylicy. Druga ekspozycja, znajdująca się w podziemiach starostwa – w piwnicach dawnego Kwartału Królewskiego, dawniej była to siedziba władz górniczych. Wystawa poświęcona jest historii i tradycjom górniczym i hutniczym Olkusza. Częściowo prezentuje także działalność mennicy z przełomu XVI i XVII wieku. Wystawa wzbogacona jest ekspozycją dawnych sprzętów, w tym naczyń glinianych, oraz urządzeń i maszyn używanych w kopalni. Dużą atrakcją jest prezentowana makieta przedstawiająca rozwój kopalń, ale największy zachwyt wśród zwiedzających wzbudza tajemnicza Srebrna komnata. Prezentuje ona opowieść o historii srebra, którego dzieje sięgają aż do starożytności oraz przybliża historię olkuskiej mennicy. Wstęp do muzeum jest płatny.
Z widokiem na okolicę: Zamek Rabsztyn
W bezpośredniej bliskości miasta, oddalony zaledwie 3 kilometry od centrum Olkusza znajduje się gotycki zamek Rabsztyn (leżący także na Szlaku Orlich Gniazd). Wzniesiona w drugiej połowie XIII wieku budowla, zamek górny, pełniła funkcję królewskiej warowni, która z czasem przekształciła się w większy kompleks. Początkowo dobudowana została wieża kamienna - wieża obronna, a następnie u podnóży powstał zamek średni wraz z budynkami mieszkalnymi, dziedzińcem i bramą. Historia zamku nie jest do końca znana, nie wiadomo, kto wybudował najstarszą część, ale w XIV wieku zamek należał do potężnego rodu Leliwitów-Melsztyńskich. Z biegiem lat zmieniali się właściciele obiektu, przekształceniom ulegał także budynek, na którym odcisnęły piętno wydarzenia historyczne Polski. Do dziś zachował się pałac renesansowy oraz ruiny odrestaurowanego częściowo zamku. Obecnie jest on udostępniony do zwiedzania, na ekspozycji prezentowane są przedmioty historyczne, cenne dokumenty i wykopaliska. W piwnicach zamku znajduje się kawiarnia, natomiast na wieży widokowej udostępniony jest do zwiedzania taras z panoramą na Olkusz i okolice. Przy okazji zwiedzania zamku warto udać się do Chaty Antoniego Kocjana, wybitnego konstruktora szybowcowego i szefa wywiadu lotniczego Armii Krajowej. Drewniany dom jest przykładem tradycyjnego zabudowania z 1862 roku, prezentowana jest w nim ekspozycja etnograficzna z pamiątkami i sprzętami codziennego użytku.
Jesienny spacer po piaskach i po lesie bukowym
Najsłynniejszą atrakcją w okolicy Olkusza jest Pustynia Błędowska. Skąd wziął się tutaj piasek? Jak głosi legenda, rozsypał go diabeł podczas nieudanej próby zasypania olkuskich kopalni srebra. Inna wersja, nieco mniej spektakularna mówi że, przyniosły go tutaj wody wypływające z lodowca. Której bliżej do prawdy? Pewnie tej drugiej wersji, ale kto wie, czy i tak czarci nie maczali w tym rąk. Jak to bywa z ludowymi opowieści, zawsze znajdziemy w nich odrobinę prawdy. Otóż, powstanie pustyni ma swój związek z górnictwem w pobliskim Olkuszu. Do powstanie pustyni przyczyniła się działalność człowieka, poprzez wycinkę porastających ten teren lasów na potrzeby górnictwa, a także obniżenie poziomu wód gruntowych spowodowało, że roślinność nie chciała w naturalny sposób powrócić na pozbawione wody piaski. W ten sposób odsłonięto potężny obszar o powierzchni ponad 150 km2. Dziś jest to obszar objęty ochroną, w którym żyją charakterystyczne dla klimatu gatunki roślin i zwierząt (na przykład: rzadkie motyle, jaszczurka zwinka, padalec). Wzgórze Czubatka i Róża Wiatrów to z kolei punkty widokowe na pustynię. Róża Wiatrów, której nazwa pochodzi od drewnianej platformy udostępnionej turystom, to nie tylko miejsce do podziwiania panoramy, ale też atrakcyjna strefa rekreacyjna. Zwiedzający mogą pospacerować po piasku, pooglądać działa wojskowej, które cieszą się tutaj nie lada zainteresowaniem dzieci. Po spacerze w klimacie pustynnym warto przenieść się na chwilę także do bukowego lasu w pobliskim Rezerwacie Pazurek. Urokliwe miejsce znajdujące się w południowej części Jury Krakowsko-Częstochowskiej oferuje 6 kilometrową ścieżkę dydaktyczną, przepięknie prezentującą się zwłaszcza w jesiennych barwach. Cechą charakterystyczną krajobrazu są wapienne formacje skalne wyrastające nagle pomiędzy drzewami.
Olkusz to świetna propozycja na jednodniową lub weekendową wycieczkę!
